Mondgezondheid van kwetsbare ouderen: een aandachtspunt?

Wat wordt precies bedoeld met ‘kwetsbare ouderen’?

Een groot deel van de oudere populatie is actief en vitaal, maar een niet onbelangrijk deel kampt met milde tot ernstige gezondheidsproblemen, met fysieke en/of cognitieve beperkingen. Deze personen kunnen zelf niet meer volledig instaan voor hun dagdagelijkse activiteiten of zelfs voor hun basiszorg. Kwetsbare ouderen zijn ouderen die op een of andere manier zorg nodig hebben op dagelijkse basis. Dit kan zowel in een woonzorgcentrum als thuis, als in een tussenvorm (dagcentrum, serviceflat …).

Hoe is het gesteld met de mondgezondheid van de Belgische (kwetsbare) ouderen?

Natuurlijke tanden

• Ouderen behouden alsmaar langer hun natuurlijke tanden.
• In België heeft 32 tot 64% van de kwetsbare ouderen geen enkele eigen tand meer.
• Ouderen in woonzorgcentra zijn vaker tandeloos dan thuiswonende ouderen.
• Met de leeftijd daalt het gemiddeld aantal natuurlijke tanden.

Mondhygiëne

• Plaque en tandsteen (biofilm) vormen een reservoir van bacteriën en vormen een bedreiging voor de algemene gezondheid (bijvoorbeeld longinfecties).
• De mondhygiëne van kwetsbare ouderen is beduidend slechter dan die van de algemene bevolking.
• Ook gebitsprothesen zijn vaak niet voldoende goed gereinigd.
• Tot 80% van de Belgische ouderen heeft tandsteen in de mond.
• Bij personen met een cognitieve achteruitgang en bij personen die hulp nodig hebben bij dagelijkse mondzorg is de mondhygiëne nog slechter.
• De tong is vaak ook sterk beslagen en dus een reservoir van bacteriën. Een schone tong is belangrijk voor een goede smaakbeleving!

Tandbederf

• Uit Nederlands onderzoek blijkt dat tot 75% van de bewoners van een verpleeghuis actief tandbederf had.
• Kwetsbare ouderen in België hebben gemiddeld twee tanden met tandbederf in de mond.
• Ouderen hebben vaak wortelresten. Dit zijn de tandwortels die achterblijven nadat de tandkroon is afgebroken als gevolg van cariës (tandbederf). Deze wortelresten brengen vaak een ontsteking van het kaakbot met zich mee.

Tandvlees- en kaakbotontstekingen (gingivitis, parodontitis)

• Oppervlakkige tandvleesontsteking (gingivitis) komt zeer frequent voor bij ouderen.
• Parodontitis is een ernstige chronische ontsteking van de weefsels rond de tand (tandvlees, kaakbot, parodontaal ligament) en vormt een bedreiging voor de algemene gezondheid.
• Eén derde tot meer dan de helft van de ouderen heeft parodontitis.
• Bij vergevorderde parodontitis komen de tanden los te staan en kunnen ze zelfs spontaan uitvallen. Bij 14% van de ouderen worden mobiele elementen vastgesteld.

Andere mondgezondheidsproblemen

• De gebitsprothese is vaak de oorzaak van ontstekingen van de mondslijmvliezen en pijnlijke plekken (slechte hygiëne, onvoldoende pasvorm, drukzone).
• 36-50% van de ouderen gaat door het leven met een versleten, slecht passende of zelfs gebroken gebitsprothese.
• 25-60% van de ouderen heeft last van een droge mond.

Het kan gerust gesteld worden dat het niet goed gaat met de mondgezondheid van de ouderen in België. Er blijkt een grote objectieve behandelnood (wanneer de tandarts in de mond kijkt). Onderzoeken rapporteren dat zowat iedereen (tot 100 %) tandheelkundige zorg nodig heeft. Toch wordt dit door de ouderen niet zo ervaren. Zij ervaren veel minder behoefte aan mondzorg. Hier zijn enkele redenen die het verschil tussen de objectieve en subjectieve behandelnood kunnen verklaren:

• De oudere heeft een lage kennis en attitude ten aanzien van mondzorg.
• De oudere heeft weinig geloof in de mogelijkheden van mondzorg. ‘Ze kunnen er toch niets meer aan doen.’
• Berustende (fatalistische) houding: ‘Ik ben te oud.’
• Pijn wordt verbeten. Er wordt niet geklaagd.
• Andere gezondheidsproblemen zijn meer prioritair voor de oudere.
• Angst voor de tandarts.
• Financiële beperking.